Lịch sử b�n l� ( b�n ủi )
 

Ngay từ thế kỷ thứ nhất trước C�ng nguy�n, những đĩa kim loại được chứa than củi ch�y �m ỉ đ� được d�ng để l� thẳng vải tại Trung Quốc. Từ thế kỷ 17 trở đi, những vật dụng mang t�n "sắt cứng" (sad-irons) hay "sắt dẹp" (flat-iron) cũng bắt đầu được sử dụng để ủi quần �o. Ch�ng chẳng qua l� những miếng gang d�y được nung qua lửa.


Những b�n ủi cổ xưa


Về sau ch�ng được thay thế bằng c�c hộp sắt đ�y bằng b�n trong chứa than n�ng đỏ, c� đục lỗ th�ng kh�. Tại Kerala. Ấn Độ, vỏ dừa được d�ng thay than củi v� nhiệt do ch�ng tạo ra tương đương nhau. Hiện nay c�c b�n ủi chạy bằng chất đốt vẫn c�n được sử dụng tại khu vực n�y do t�nh trạng thiếu điện.



B�n ủi sử dụng than đ�
Một số b�n ủi kh�c kh�ng chứa chất đốt m� chứa một khối kim loại nung n�ng. Để sử dụng lại b�n ủi n�y người ta thường chuẩn bị sẵn v�i khối kim loại (thường l� sắt) đặt trong một l� nung, khi khối kim loại trong b�n ủi nguội đi th� thay bằng một khối kim loại đang n�ng trong l� nung; v� khối kim loại nguội được bỏ v�o l� để nung cho n�ng trở lại.

V�o cuối thế kỷ 19 đầu thế kỳ 20, nhi�u liệu d�ng cho b�n l� thường kh�ng c�n l� củi hay than m� l� c�c chất đốt như kerosene, cồn, dầu c� voi, kh� tự nhi�n, khi cacbua (ax�tilen - giống như trong đ�n cacbua hay thậm ch� l� xăng dầu. Một số gia đ�nh đ� lắp đặt sẵn một hệ thống ống dẫn kh� đốt trong nh� nhằm cung cấp nhi�n liệu cho c�c vật dụng như b�n ủi hay đ�n. C�c b�n l� d�ng chất đốt lỏng được sử dụng tương đối rộng r�i ở v�ng n�ng th�n Hoa Kỳ trong thế chiến thứ hai bất chất nguy cơ ch�y nổ cao của ch�ng.


B�n l� điện trong một quảng c�o năm 1897 của tạp ch� Đức Die Gartenlaube.


Khi x� hội được c�ng nghi�p h�a cao độ, c�c b�n l� d�ng chất đốt được thay thế dần bởi c�c b�n l� chạy bằng điện, sử dụng một điện trở c� điện trở suất cao để ph�t ra nhiều nhiệt khi c� d�ng điện chạy qua. Phần kim loại d�ng để tiếp x�c trực tiếp với vải v�c, quần �o (sole plate) được chế tạo từ nh�m hay th�p kh�ng rỉ. Nhiệt độ của b�n ủi được khống chế bởi một m�y điều nhiệt c� chức năng tự tắt điện khi b�n ủi qu� n�ng v� tự bật điện trở lại khi b�n ủi nguội đi, nhờ đ� nhiệt độ b�n ủi được giữ vững trong khoảng m� người d�ng lựa chọn. Loại b�n l� d�ng nguồn nhiệt l� điện trở được s�ng chế v�o năm 1882 do một người Mỹ tại New York l� Henry W. Seely.


chiếc b�n ủi điện của Henry W Seely


C�ng năm đ�, m�t b�n l� với nguồn nhiệt l� hồ quang điện cũng được giới thiệu tại Ph�p nhưng loại b�n ủi n�y qu� nguy hiểm. Trong thời kỳ đầu ti�n của ch�ng, c�c b�n ủi điện n�y chưa c� một cơ chế hữu hiệu để khống chế v� điều khiển nhiệt độ của ch�ng cho đến tận thập ni�n 1920 khi m�y điều nhiệt ra đời. Về sau, hơi nước được �p dụng trong qu� tr�nh ủi quần �o do c�ng lao của nh� ph�t minh Thomas Warren Sears.

(Theo dienmaytudo.com)