.
B�t m�y - Mất cả đời để hiểu
Trong thế giới của những người m� b�t th� b�t kh�ng chỉ đơn thuần mang t�nh năng gi�p cho việc ghi ch�p, l� th� chơi khẳng định đẳng cấp, n� mang một � nghĩa lớn hơn nhiều: về gần lại cội nguồn của sự viết (writing) v� về gần với lịch sử. Ch�nh v� vậy, kh�ng �t người đ� bỏ thời gian, c�ng sức v� cả tiền bạc để c� thể sở hữu c�y viết m�nh y�u th�ch.
Hiếm, độc chưa chắc đ� hay
Th� chơi b�t đ� tồn tại tr�n thế giới từ rất l�u, nhưng ở Việt Nam, th� chơi n�y chỉ mới được biết đến một v�i năm trở lại đ�y. Ch�nh v� thế kh�c với chơi � t�, xe m�y, đồ cổ, tiền cổ� họ chưa c� hội, tất cả những g� về b�t đều mới chỉ được nhen nh�m l�n từ những c� nh�n say m� những c�y viết tưởng như nhỏ b� n�y.
B�t được giới sưu tầm t�m mua tất nhi�n l� b�t m�y, kh�ng ai chơi b�t bi, b�t kim, b�t l�ng dầu cả. Nếu người chơi đồ cổ, tiền cổ, c�y cảnh hay chim ch�c sở hữu n� chỉ để ngắm, chơi b�t phải phục vụ cho cả hai mục đ�ch sưu tầm v� sử dụng chứ kh�ng chỉ c� mục đ�ch �l�m đầy ngăn k�o�. Chơi b�t l� phải tận hưởng cả c�ng năng của b�t, tức l� viết hết c�c c�y b�t m�nh c�, mỗi c�y một kiểu viết, mỗi c�y một loại giấy ph� hợp, mỗi c�y một dịp viết. Đ� đến như thế th� kh�ng phải cứ c� tiền l� được. Phải c� kiến thức căn bản về b�t (�giải phẫu học� v� lịch sử từng hiệu b�t), về mực, về mỹ tự ph�p (calligraphy) th� mới chơi được.
Hiện tại, tr�n thế giới cũng như ở Việt Nam, người chơi chia ra l�m hai loại để sưu tầm đ� l� b�t cổ v� b�t mới.
B�t cổ được y�u chuộng v� c� lịch sử l�u đời, c� thiết kế v� c�ng nghệ �cột mốc�, nhiều khi l� ph�t minh thay đổi ho�n to�n bộ mặt c�ng nghệ chế t�c b�t. B�t cổ c�n được c�c nh� mỹ tự ph�p th�ch nhờ c� ng�i v�ng flex, cho n�t chữ đẹp, dễ t�y biến n�t hơn c�c loại ng�i cứng sau n�y. B�t cổ c� th�n l�m bằng nhựa c�y thi�n nhi�n (resin) hoặc celluloid m�i rất thơm. Tuy nhi�n l� loại b�t nhỏ, kh�ng hợp lắm cho những người viết c� b�n tay to v� đ�i hỏi bảo dưỡng cẩn thận, kh�o l�o.
B�t t�n thời thiết kế hợp mốt, th�n b�t l�m bằng nhựa nh�n tạo, c� khi bọc kim loại, bọc da hoặc đẽo từ gỗ qu�. Loại n�y được ưa th�ch v� nh�n rất th�ch mắt, �ho�nh tr�ng�, to khỏe. Nhiều hiệu c� thiết kế rất ấn tượng như Caran d�Ache, Graf Von Faber-Castell hay Porsche Design. Nhưng với những người ưa ho�i niệm, th� sẽ thấy những c�y viết n�y m�y m�c qu�, thiếu hồn v�a, v� ng�i kim loại cứng viết kh�ng ra n�t thanh đậm.
Ch�nh thức đến với b�t m�y khoảng 3 năm trở lại đ�y nhưng nhạc sỹ Quốc Bảo sưu tầm cả b�t cổ v� b�t mới. Anh bảo: �Nếu được chọn lựa th� t�i m� b�t cổ hơn, bởi b�t cổ c� những c�u chuyện của ri�ng n�, c� ng�i tốt v� hệ thống bơm mực cổ điển, rất qu�. Nhưng kh�ng phải l�c n�o cũng t�m được những c�y b�t vintage được g�n giữ cẩn thận, n�n trong bộ sưu tập của t�i c� cả b�t cổ v� b�t mới�.
Ba năm ấy l� anh n�i theo c�ch ch�nh thức sưu tầm, chứ Quốc Bảo m� b�t từ thời c�n đi học. Anh nhớ: �C�y b�t đầu ti�n nhen nh�m niềm đam m� của t�i với b�t ch�nh l� c�y Pilot nắp v�ng mẹ tặng năm lớp S�u. C�y b�t n�y vốn l� t�i sản của mẹ, viết tr�n giấy xấu (giấy t�i sinh thời d�n m�nh c�n ngh�o kh�), mực cũng xấu, m� n�t vẫn cứ đẹp. Nắp b�t đ� hơi lỏng do ng�m bị m�n, dễ rơi. Hồi đ�, c� mốt c�i b�t v�o khe khuy �o chứ kh�ng c�i l�n nắp t�i. Giờ chơi, chạy nhảy n� đ�a thỉnh thoảng cũng phải đưa tay sờ ngực xem c� c�n nguy�n b�t hay chỉ c�n mỗi nắp�.
Từ chiếc b�t đ�, đến giờ c�ng với t�nh y�u �m nhạc, anh d�nh t�nh y�u cho b�t. V� thế d� c�ng việc h�ng ng�y của anh l� d�ng m�y t�nh nhưng chưa bao giờ Quốc Bảo qu�n mang theo sổ tay v� b�t m�y. Anh tự nhận m�nh kh�ng chỉ y�u b�t m� t�nh y�u đ� đ� lớn th�nh niềm đam m� mất rồi.
M� b�t thế nhưng anh lu�n tiếc l� ở Việt Nam �t người chơi b�t qu�, hoặc họ chơi thầm lặng n�n cho đến nay vẫn chưa c� hội chơi b�t, anh chỉ c� thể chia sẻ niềm đam m� b�t của m�nh tr�n bog c� nh�n. Biết được điều đ�, chủ một cửa h�ng b�t Pi-channel đề nghị Quốc Bảo mở c�u lạc bộ y�u b�t Vietpens.com trước ti�n l�m online, rồi khi đ� c� đ�ng th�nh vi�n sẽ gặp gỡ nhau ngo�i đời. Khi CLB mở ra anh mới biết: h�a ra cũng nhiều người m� b�t lắm, từ sinh vi�n, doanh nh�n, nghệ sỹ đủ cả.
Theo anh Bảo, c�i hay của chơi b�t l� phải chơi c� căn cơ. Hiệu g�, đắt thế n�o, kh�ng phải l� ti�u chuẩn căn bản. Vấn đề cần quan t�m l� n�t viết c� đẹp kh�ng. Như thế, c�i ng�i b�t (nib) mới l� quan trọng nhất chứ kh�ng hẳn độc, hiếm đ� l� hay. B�t qu� ở chỗ n�t đẹp, hơn mọi chi tiết th� c�i ng�i l� quan trọng nhất, b�t năm bảy ng�n dollars vẫn c� thể cho n�t xấu, th�.
Ng�i b�t thường được chế t�c c�ng phu bằng c�c hợp kim c� chứa v�ng, platinum, rhodium, iridium. Muốn viết được n�t thanh n�t đậm, đừng d�ng ng�i c� giọt h�nh tr�n ph�a dưới m� phải chọn loại đầu t�y. Muốn trang thư t�nh bạn viết tr�ng bay bướm h�o hoa như thư t�nh Victor Hugo, th� phải ch� � đến ng�i b�t. Khi thử, h�y vẽ những h�nh số 8 to nhỏ kh�c nhau để biết b�t c� đ�p ứng được độ chảy mực ho�n hảo ở mọi g�c độ ng�i hay kh�ng. Dĩ nhi�n, cũng phải k�n loại mực th�ch hợp.
Mực
Parker Quink tr�ng c� vẻ lễnh lo�ng. Mực
Waterman cũng vậy. Đa số d�n chơi b�t d�ng mực
Pelikan � n� c� loại mực đen (d� kh�ng hợp lắm cho nhu cầu� k� hợp đồng), rất đen, si�u đen, thẫm đặc như mực T�u, viết rất th�ch.
Trong ph�ng l�m việc của anh, Quốc Bảo c� một ngăn k�o nho nhỏ để giữ g�n những c�y b�t anh y�u qu�. D� sưu tập chưa l�u nhưng cho đến nay anh c� khoảng gần 100 c�y đủ c�c h�ng, m� mỗi chiếc lại l� một kỉ niệm đặc biệt đối với anh, trong đ� c� một c�y b�t anh được tặng l�m ho�n to�n thủ c�ng từ Mỹ La tinh rất lạ.
Với anh, để c� được những chiếc b�t cổ th� phải c� �duy�n�, bởi c� những chiếc m�nh th�ch lại kh�ng t�m được c�n những chiếc c� thể c� được th� m�nh lại kh�ng th�ch. Đến nay, những c�y b�t anh Bảo c� l� th�ng qua c�c hội chơi b�t như
Fountain Pen Network, c�c th�nh vi�n trao đổi mua b�n cho nhau. B�t mới th� cứ đặt h�ng trực tuyến từ �. Qu� v� y�u b�t đến thế n�n c� những đ�m Quốc Bảo thức trắng, l�i từng c�y b�t ra lau ch�i, chụp ảnh. C� những khi b�t hỏng hoặc ng�i bị xước, phải nhờ bạn gửi sang Anh sửa. Những khi ấy thấp thỏm, lo �u như ng�ng chờ một người bạn t�m giao đi xa chưa về.
Nghề chơi� cũng lắm c�ng phu
N�i vậy cũng kh�ng sai bởi người chơi b�t m�y kh�ng chỉ cần hiểu về b�t m� c�n cần phải am hiểu về ng�i b�t, giấy viết, mực viết, chơi b�t đi k�m với học viết chữ đẹp v� hơn hết l� phải biết sửa b�t khi n� hỏng. Ch�nh v� vậy, khi chơi b�t sẽ đi k�m với chơi mực, chơi giấy, sổ tay, v� chơi calligraphy. Ở nước ngo�i, người ta c�n sưu tầm th�m b�t của danh nh�n.
Ngay đơn giản như chọn ng�i b�t đ� c� h�ng trăm loại để người chơi chọn:
Ng�i b�t d�ng viết h�ng ng�y c� đầu tr�n b�nh thường, chia l�m 4 cỡ n�t fine, medium, extra fine, broad (F, M, EF, B). Kh�ng c� ti�u chuẩn quy định,
ng�i Pelikan thường to n�t hơn c�c ng�i kh�c v�
Montblanc �ướt� hơn n�n cho cảm gi�c n�t b�t to hơn. Rồi
Ng�i Italic cho n�t thanh đậm �tự động�;
Stub Italic cho n�t thanh đậm khi thay đổi g�c;
Oblique (O) ng�i được cắt v�t x�o để khi viết b�nh thường th� tiết diện �p v�o giấy vẫn ở qu�ng 30 độ;
Flex l�m bằng v�ng 14k, mềm, thay đổi lực ấn tạo ra c�c cỡ n�t kh�c nhau;
Music d�ng để viết nốt nhạc�
Kh�ng phải giấy n�o cũng để thử b�t được. D�n chơi b�t k�n loại giấy mềm mịn, trắng vừa phải v� kh�ng nh�e. C�c hiệu
Clairefontaine V�lin Velout�, Rhodia, Basildon Bond �Champagne� nổi tiếng nhất.
M� đ� c� c�y b�t n�o, th� phải viết cho đẹp nhất bằng c�y đ�. C� như thế, mới cảm được c�i hồn của b�t.
L� một doanh nh�n, anh Qu�n (H� Nội) lại chơi b�t v� sưu tầm theo phong c�ch t�n kỳ hơn, đ� l� những chiếc b�t mới, độc, hợp, gắn liền với phong c�ch, c�ng việc, địa vị của người chơi, theo tr�o lưu v� nhu cầu của x� hội mới.
Anh Qu�n v� b�t cũng giống như chiếc xe hơi, đồng hồ đeo tay hay đ�i gi�y đang mang. Một người sang trọng, lịch l�m th� c�y b�t của họ cũng c� n�t tương đồng, c�y b�t cũng thể hiện được điều g� đ� về chủ nh�n của n�. B�t thể hiện một phong c�ch c� nh�n, hay gi�p cho người d�ng c� dịp biểu lộ sự tiến bộ của m�nh theo nhiều hướng kh�c nhau. Do vậy chiếc b�t b�y giờ được xem như một phụ kiện của người d�ng.
Anh Qu�n cho rằng: Chơi b�t cũng kh�c về m�u sắc giữa người phương T�y v� phương Đ�ng. Người phương T�y th�ch c�c m�u s�ng như bạc, platinum, kim cương, th�n b�t c� m�u s�ng. C�n người phương Đ�ng th� th�ch th�n b�t m�u đen, ng�i mạ v�ng, gắn đ� ruby�
Người sưu tầm cũng c� thể bỏ ra rất nhiều c�ng sức để sở hữu những chiếc b�t sản xuất số lượng c� hạn (limited edition), hoặc sản xuất cho một sự kiện, một nh�n vật lịch sử n�o đ�. Những chiếc b�t n�y c� t�nh độc v� hiếm kh�ng phải ai cũng c� thể mua được, v� vậy họ lu�n lu�n muốn bổ sung những c�y b�t n�y v�o bộ sưu tập của m�nh.
Anh Qu�n tự nhận, m�nh may mắn đến với chơi b�t sớm, sau n�y lại được l�m c�ng việc li�n quan đến b�t, anh c� nhiều cơ hội hơn người kh�c, v� thế bộ sưu tập m� anh c� được rất đồ sộ khoảng 1000 c�y, l� những c�y b�t anh v� c�ng y�u qu�, như c�y b�t bằng gỗ chỉ sản xuất 3000 c�y năm 1999 ở Nam Phi. C�y b�t n�y đ� từng c� 2 người ở Hồng K�ng v� Đ�i Loan sang tận nh� anh t�m mua nhưng anh kh�ng đồng � b�n d� họ c� trả gi� cao hơn rất nhiều lần gi� trị l�c anh mua n�.
Anh Qu�n bảo, đ� bập v�o th� chơi n�y th� kh� m� rời ra được, b�t như l� một g�c ri�ng trong t�m hồn anh. Những khi l�m việc mệt mỏi, chỉ cần được ngắm những c�y b�t l� c� thể lấy lại được năng lượng cho những c�ng việc tiếp theo.
C� lần anh ra nước ngo�i, chọn được những c�y b�t m�nh ưng � đến nỗi kh�ng chỉ dốc hết hầu bao m� c�n phải vay th�m tiền để mua cho kỳ được, bởi anh sợ, lần sau quay lại của qu� n�y đ� bị người kh�c mua mất rồi. Anh cười: Chơi b�t c�n r�n được t�nh nhanh tay, nhanh mắt nữa. Bởi c� những c�y b�t chỉ được sản xuất với số lượng c� hạn n�n mỗi chiếc b�t c� một số thứ tự ri�ng, người phương Đ�ng trong đ� c� Việt Nam rất th�ch sưu tầm những chiếc b�t c� số seri đẹp như 6, 8, 9�
Như lần Thế vận hội Olimpic Bắc Kinh năm 2008, Parker đ� sản xuất chiếc b�t
Parker Doufold Lucky 08, một chiếc b�t gắn liền với số 8 may mắn, nếu kh�ng nhanh tay anh đ� kh�ng �thửa� được 1 trong 3888 chiếc nh� sản xuất tung ra thị trường rồi. Điểm đặc biệt nhất của chiếc b�t n�y l� từ hộp b�t, th�n b�t, ng�i b�t� đều được l�m tượng trưng theo con số 8 may mắn.
Ngo�i ra, anh Qu�n đang sở hữu c�y b�t kỉ niệm 125 năm của Waterman sản xuất năm 2008 trị gi� 10.000 USD.
Anh Qu�n cho biết: Từ ng�y m� b�t, t�i kh�ng chỉ hiểu, biết, đọc thuộc l�ng t�n h�ng trăm h�ng b�t kh�c nhau tr�n thế giới, m� c�n trở th�nh tay thợ sửa b�t c� hạng. Hồi mới chơi, nếu v� t�nh l�m cong ng�i, t�i phải gửi sang tận h�ng để sửa, nhưng b�y giờ đối với t�i việc đ� qu� đơn giản. Những bệnh thường mắc phải t�i c� thể tự m�nh sửa được hết.
Để trang tr� cho b�t, cũng l� thỏa niềm đam m�, anh Qu�n tự sắm cho m�nh một chiếc m�y khắc b�t, để c� thể ghi dấu ấn l�n chiếc b�t m�nh th�ch bất kỳ khi n�o m�nh muốn.
Anh cho biết, hiện nay, ở Thượng Hải, Trung Quốc đang trưng b�y chiếc b�t Aurora Diamond trị gi� 1,2 triệu USD m� c� lẽ bất kỳ người m� b�t n�o cũng mong c� được.
(Ngọc Dung, Tạp ch� Đ�n �ng)