Ph�t hiện khảo cổ quan trọng thời L�: Kiến tr�c quốc tự chưa từng c�

[vuongthaivan]

.
Ph�t hiện khảo cổ quan trọng thời L�:
Kiến tr�c quốc tự chưa từng c�




Việc t�m thấy dấu t�ch t�a th�p cổ ngh�n năm ở ch�a Dạm vừa mở ra nhận thức mới về một c�ng tr�nh kiến tr�c Phật gi�o quan trọng bậc nhất thời L�, vừa đặt ra những y�u cầu bảo tồn l�u d�i.


Ch�a Dạm c� bốn cấp nền kh�c nhau với độ ch�nh từ 3 -5m. Những con đường đ� đi l�n từng nền vẫn c�n. K� đ� cho mỗi nền được xếp bằng ba lớp đ�. Sơ bộ quan s�t cho thấy, đ� n�y c� thể chuyển từ nơi kh�c về. Theo lịch sử, ch�a x�y 8 năm mới xong. C�c tầng 1, 2, 3 đều thờ Phật. Ri�ng tầng 4 thờ nguy�n phi Ỷ Lan.




Cuộc họp trao đổi về kết quả th�m s�t sơ bộ ch�a Dạm


C�c trụ sỏi đ�o th�m s�t t�m thấy đều c� k�ch thước 1,3 x 1,3m. cho thấy quy m� của c�ng tr�nh, khẳng định từ thời L� c�c c�ng tr�nh đ� được x�y dựng đầy đủ tr�n cả 4 cấp nền. �Đ�ng ch� �, d� x�y tr�n nền đ� gốc nhưng kỹ thuật xử l� trụ sỏi y hệt nhau. Đ� l� kỹ thuật xử l� đặc trưng của thời L�. Trong khi, ở những c�ng tr�nh thời kh�c, họ tận dụng điều kiện tự nhi�n khi xử l� nền. Do đ�, c� thể n�i, thời L� người ta xử l� nền như nhau với mọi kiểu nền kh�c nhau�, TS L� Đ�nh Phụng ph�n t�ch.

Nếu như dấu t�ch kiến tr�c phản �nh quy m� của c�ng tr�nh th� vật liệu kiến tr�c t�m thấy qua th�m s�t lại cho thấy sự tr�ng lệ. �Gạch v� ng�i tương đối thống nhất với nhau. Những vi�n ng�i c�n nguy�n cả mấu để gắn v�o m�i kiến tr�c. Phần mấu đ� ảnh hưởng ng�i Chămpa. V� thế, � kiến cho rằng c� thợ Chăm x�y dựng c�c c�ng tr�nh kiến tr�c thời L� l� c� l�. C�c vật liệu kiến tr�c cũng v� c�ng tinh tế, mang đặc điểm của nghệ thuật L�. R� r�ng đ�y l� một c�ng tr�nh diện quốc tự, do vua x�y dựng, chứ kh�ng phải diện đất vua ch�a l�ng�, TS L� Đ�nh Phụng n�i th�m.




Rồng L� tr�n l� đề được t�m thấy tại ch�a Dạm


Ch�nh v� thế, đại diện Viện Khảo cổ, PGS-TS Tống Trung T�n nhận định: �Bước đầu h� lộ hệ thống kiến tr�c ch�a Dạm rất lớn v� thể hiện r� đặc trưng ri�ng của n�. Nếu những giả định tr�n nền c�c bản vẽ sau khảo s�t tr�n l� đ�ng th� đ�y sẽ l� một kiến tr�c kh�c hẳn với những kiến tr�c nh� L� đ� từng thấy. Kiến tr�c n�y cũng kh�c hẳn với c�c ch�a Trần, L�. Chẳng hạn thời L� chủ yếu l� chữ C�ng, ch�a Trần c� kiến tr�c trung t�m v� kiến tr�c kh�c v�y quanh. Trong khi ch�a Dạm sẽ c� trục trung t�m, những kiến tr�c kh�c nằm thẳng h�ng, song song�.

PGS-TS T�n c�n cho biết: �Năm 1088 ch�nh sử ghi L� Nh�n T�ng đến ch�a, ở lại ch�a, ban đ�m tổ chức ban yến cho văn v� triều thần ở đ�y. Đ� l� n�i đến đại quốc tự, khẳng định c� l�c vua c�n về đ�y l�m việc, �ng c�n l�m b�i thơ về yến tiệc đ�m ở đ�y c� t�n L�m Sơn dạ yến�. �Ch�a Dạm, do đ�, c� t�nh chất lớn ngang với ch�a Phật T�ch�, �ng T�n n�i.


Kh�ng n�n x�y đền thờ Ỷ Lan


TS L� Đ�nh Phụng đưa ra một điểm đ�ng ch� � l� tại cấp nền thứ 4 - cấp nền cao nhất - người ta x�y đền thờ L� Vương mẫu (mẹ vua). Như vậy, ở đ�y thấy r� dấu ấn của văn h�a Việt qua tục thờ c�ng tổ ti�n. �Thờ mẹ ch�nh l� dấu ấn văn h�a thờ tổ ti�n của văn h�a Việt trong kiến tr�c L� n�y�, TS Phụng n�i.
Thờ mẹ - văn h�a thờ tổ ti�n của người việt

Về tương lai sau n�y của di t�ch, PGS-TS Tống Trung T�n đề nghị c�c cơ quan chức năng cho ph�p khai quật tr�n quy m� lớn để nghi�n cứu. GS Lưu Trần Ti�u - Chủ tịch Hội đồng di sản quốc gia cho rằng: �Sơ bộ xem x�t thấy c�ng tr�nh c� nhiều n�t độc đ�o. Từ khai quật cũng đ� đưa ra một số nhận định về ni�n đại rất tốt. Tuy nhi�n, ở đ�y c�n nhiều lớp văn h�a chồng l�n nhau n�n c�n phải b�c t�ch th�m�.

GS Ti�u đề nghị cần c� hai giai đoạn. Thứ nhất, phải b�c được to�n bộ mặt bằng ở c�c bậc. Nhờ đ� mới c� c�i nh�n tổng thể để x�c định vị tr�, kết cấu cũng như những vấn đề li�n quan. Thứ hai, tr�n cơ sở những g� ph�t lộ, c� nhận diện tương đối ch�nh x�c rồi mới b�n đến việc tiếp theo, chẳng hạn nếu muốn phục dựng hay x�y dựng c�i g�. �Ch�ng ta phải c� cơ sở khoa học dựa tr�n hội thảo khoa học mới c� thể quyết định việc l�m tiếp theo được�, GS Ti�u n�i.

TS Nguyễn Thế H�ng - Cục trưởng Cục Di sản n�i: �Cũng c� � kiến đặt ra rằng n�n khai quật ở tầng 4 rồi x�y dựng đền thờ nguy�n phi Ỷ Lan ở đ�. Ch�ng t�i xin ph�t biểu r� l� kh�ng t�n th�nh c�ch tiếp cận như vậy�.

�Nếu b�y giờ ch�ng ta đặt ra phương �n x�y dựng đền thờ, rồi kết quả khai quật lại cho thấy phương �n kh�ng tương ứng về quy m�, vị tr� với c�ng tr�nh khai quật th� chuyện g� sẽ xảy ra. L�c đ� lỡ x�y rồi th� l�m sao chữa được, hoặc chữa cũng tốn k�m. V� thế, theo t�i phải khai quật rồi x�y dựng dự �n tổng thể đ�, mới thực hiện. Khi chưa c� phương �n t�n tạo tổng thể m� đ� x�y ở tầng 4 th� sau n�y khả năng kh�ng đồng bộ l� ho�n to�n c� thể xảy ra�.


(Nguồn: Ng� An - thanhnien)